آنچه در مورد روش تست سنجش تراکم استخوان باید بدانید.

تست سنجش تراکم استخوان چیست؟

یکی از این روش‌های مؤثر برای تعیین میزان تراکم استخوان  یا”Bone Density” تست سنجش تراکم استخوان است چرا که استخوان‌ها در ساختار و عملکرد بدن انسان نقش بسیار مهمی دارند و به عنوان پشتیبان اصلی برای حفظ شکل و حرکت‌های بدن عمل می‌کنند.لذا تشخیص زودهنگام اختلالات و بیماریهای استخوانی از جمله تعیین میزان تراکم آن بسیار حائز اهمیت است.

از آن‌جا که با گذشت زمان در تراکم استخوان‌ها تغییراتی ایجاد میشود، اهمیت شناسایی و پیگیری این تغییرات برای پیشگیری از اختلالات جدی مانند شکستگی‌های استخوانی بیش از پیش مشخص شده است. عواملی مانند سن، جنسیت، وراثت، فقرکلسیم، کمبود ویتامین D، فعالیت‌های فیزیکی نامناسب و استفاده طولانی مدت از داروهای کورتیکواستروئیدی (مانند پردنیزول) می‌توانند تراکم استخوان را کاهش دهند. بنابراین، تشخیص زودهنگام این تغییرات و اختلالات استخوانی با استفاده از روش‌های موثرسنجش پزشکی توسط پزشکان از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و به آنها  کمک می‌کند تا بیماریهای استخوانی را در مراحل ابتدایی تشخیص دهند.

عوامل موثر در تراکم استخوان

جنس: زنان به ویژه پس از یائسگی نسبت به مردان به دلیل دارا بودن استخوان‌های نسبتاً نازک‌تر و جثه ی ظریف تر در معرض خطر بیشتری از بیماریهای استخوانی به ویژه پوکی استخوان قرار دارند.

ژنتیک: تاریخچه خانوادگی پوکی استخوان یکی از عوامل موثر در تشخیص و ریسک ابتلا به کاهش تراکم استخوان است. اگر والدین یا فرزندان شما از اختلالات و بیماریهای استخوانی علی الخصوص پوکی استخوان رنج ببرند، شما نیز باید دقت کنید.

تغذیه و رژیم غذایی: کمبود کلسیم و ویتامین D در رژیم غذایی می‌تواند به افزایش بیماری ها و اختلالات استخوانی از جمله کاهش تراکم استخوان منجر شود. همچنین مصرف زیاد کافئین، الکل، و سیگار نیز می‌تواند اثرات منفی بر تراکم استخوان داشته باشد. در مقابل مصرف منابع غنی از کلسیم مانند شیر، ماست، پنیر و سبزیجات و افزایش مصرف ویتامین D از طریق مکمل‌ها یا استفاده از آفتاب منجر به افزایش جذب کلسیم و تقویت استخوان‌ها شود.

فعالیت بدنی: فعالیت‌های ورزشی به تقویت استخوان‌ها کمک می کند وباعث افزایش تراکم استخوان گردیده و عامل بسیار مهمی برای کاهش ریسک ابتلا به پوکی استخوان می باشد. ورزش‌های مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و ورزش‌های مقاومتی مانند ایروبیک و تمرینات مقاومتی ازآن جمله اند.

داروها: بعضی داروها، مانند- گلوكوكورتیكوئیدها یا كورتیكواستروئیدها ( كورتیزون، دگزامتازون، متیل پردنیزولون و پردنیزون )، داروهای ضد تشنج،-داروهای ضد افسردگی داروهای شیمی درمانی، داروهای سیكلوسپورین و تاكرولیموس برای پیشگیری از درد اعضای پیوند شده، هپارین برای پیشگیری از لخته شدن خون، فوروزماید و تورزماید برای درمان نارسایی قلب، مدروكسی پروژسترون استات برای پیشگیری از بارداری، متوتركسات برای درمان سرطان و آرتریت روماتویید و پیوگلیتازون و یا رزیگلیتازون برای درمان دیابت همگی می‌توانند منجر به کاهش تراکم استخوان شوند.

تست سنجش تراکم استخوان چگونه انجام می‌شود؟

تست سنجش تراکم استخوان یک روش تشخیصی حیاتی است که تراکم و قوت استخوان را ارزیابی می‌کند. انجام این سنجش به منظور تشخیص زودهنگام اختلالات استخوانی و پیشگیری از بیماری‌های مرتبط با استخوان مانند پوکی استخوان انجام می‌شود.

روش اصلی برای انجام این آزمایش، دستگاه سنجش تراکم استخوان یا BMD(Bone Mineral Densitometry) است. این دستگاه با استفاده از پرتو ایکس با انرژی‌های مختلف، قادر به اندازه‌گیری میزان جذب پرتو ایکس توسط استخوان‌ها است.

پس از پرتو ایکس، دستگاه DEXA میزان جذب پرتوهای ایکس را در نقاط مختلف استخوان‌ها اندازه‌گیری می‌کند. این اندازه‌گیری به دست آمده بر اساس میزان جذب پرتوها، به تعیین تراکم استخوان کمک می‌کند. اطلاعات به دست آمده از این تست، به صورت یک نمودار یا تصویر نمایش داده می‌شود که میزان تراکم استخوان در نقاط مختلف بدن را نشان می‌دهد.

DEXA روش اول تست سنجش تراکم استخوان:

به عنوان یکی از دقیق‌ترین و پراستفاده‌ترین روش‌ها در تشخیص زودهنگام و ارزیابی مراحل پیشرفته‌ی اختلالات استخوانی شناخته می‌شود. در این روش فرد به صورت خوابیده بر روی یک تخت قرار می‌گیرد و دستگاه پرتو ایکس به طور ایمن از بالا و پایین از بدن اسکن می نماید.

مزایا:

دقت بالا: DEXA با دقت تا 1-2 درصد تراکم استخوان را اندازه‌گیری می‌کند.

سرعت انجام: این تست به سرعت انجام می‌شود و تصاویر نتایج به صورت فوری در اختیار پزشک قرار می‌گیرد.

آسیب کم: با استفاده از دوز کمی از پرتو ایکس، خطرات احتمالی آن به حداقل می‌رسد.

دلایل استفاده از روش DEXA

• تشخیص زودهنگام و پیشگیری از اختلالات استخوانی مانند پوکی استخوان

• ارزیابی اثربخشی درمان‌های استخوانی.
• تعیین ریسک شکستگی استخوان

QUS (Quantitative Ultrasound) روش دوم

در این روش از امواج فراصوتی استفاده می‌شود تا تراکم استخوان را اندازه‌گیری کند. این روش مخصوصاً در مناطقی که قدرت اشعه ایکس محدود است مفید است و یک روش غیر تهاجمی و سریع برای انجام تست سنجش تراکم استخوان محسوب می گردد.

روش انجام تست QUS به این صورت است که  یک سنسور فراصوتی روی پوست قرار داده می‌شود و امواج فراصوتی از طریق استخوان‌ها به سنسور ارسال میشود تا تراکم استخوان را اندازه‌گیری و تشخیص دهد.

مزایا:

غیر تهاجمی: چون از امواج فراصوتی استفاده می‌کند، QUS بسیار کم خطر و غیر تهاجمی است.

سرعت انجام: تست به سرعت انجام می‌شود و نتایج به صورت فوری در اختیار پزشک قرار می‌گیرد.

آسیب کم: استفاده از امواج فراصوتی به معنای عدم استفاده از پرتوهای ایکس است، که خطرات احتمالی آن را کاهش می‌دهد.

دلایل استفاده از روش QUS

• تشخیص و پیشگیری از اختلالات استخوانی مانند کاهش تراکم استخوان

• ارزیابی تراکم استخوان در مناطقی که قدرت اشعه ایکس محدود است.

• تعیین ریسک شکستگی استخوانی.

تست تراکم استخوان چگونه تفسیر میشود؟

تراکم استخوان یک پارامتر کلیدی در تشخیص زودهنگام پوکی استخوان و سلامت استخوان است. شاخص تراکم استخوان به واحد g/cm^2  وT-score  وZ-score اندازه‌گیری شده و این دوشاخص بیانگر وضعیت استخوان‌های فرد است.

T-score:

این شاخص میزان تراکم استخوان‌های فرد را در مقایسه با فرد جوانی با حداکثر تراکم در همان جنسیت را بیان می‌کند. مقدار 1- و بیشتر طبیعی تلقی می‌شود. مقدار T score بین 1.1- تا 2.4- نشان دهنده تراکم استخوان کاهش یافته و مقدار -2.5 و کمتر نشان دهنده پوکی استخوان است. این شاخص هم چنین برای تخمین احتمال شکستگی استخوان‌ها و ارزیابی درمان پوکی استخوان نیز کاربرد دارد.

· Z score

این شاخص نشان دهنده تراکم استخوان فرد در مقایسه با سایر افراد با همان سن، جنسیت و سایز است. مقدار جواب z score کمتر از 2- نشان دهنده پوکی استخوان است. اگر میزان این شاخص خیلی بالا یا خیلی پایین باشد نشان دهنده بیماری است.

اگر نتیجه تست تراکم استخوان شما کاهش آن را نشان دهد پزشک علاوه بر تجویز دارو، راهکارهای دیگری را چون پیاده‌روی، مصرف کلسیم و مکمل‌های غذایی و… را برای پیشگیری از شکستگی و درمان آن توصیه می‌کند. 

آمادگی لازم برای تست سنجش تراکم استخوان

برای آمادگی مناسب برای این تست به عنوان کارآمد ترین روش شناخت تراکم استخوان به عنوان نوعی از بیماری ها و اختلالات استخوانی، باید مراقبت‌های خاصی را رعایت کرده و از پزشک خود راهنمایی دریافت کنید. در اینجا به برخی از موارد مهم برای آمادگی قبل از انجام تست سنجش تراکم استخوان اشاره خواهیم کرد.

مصرف مکمل‌های کلسیم و ویتامین D: در 24 تا 48 ساعت قبل از تست، خوردن مکمل‌های کلسیم و ویتامین D ممکن است تاثیر منفی بر نتایج داشته باشد. بنابراین، باید در این مدت از مصرف آن‌ها خودداری کنید.

لباس‌ و زیورآالات: برای جلوگیری از تداخل با پرتوهای ایکس، لباس‌های فلزی و زیور آلات را قبل از انجام تست بیرون بگذارید.

آمادگی روحی: استراحت کافی و کاهش استرس قبل از تست می‌تواند به بهبود نتایج کمک میکند. بنابراین، سعی کنید در روزهای قبل از تست استراحت کافی داشته باشید.

داروها: اگر داروهای خاصی مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید، زیرا بعضی داروها می‌توانند تاثیر منفی بر نتایج تست داشته باشند.

آمادگی فیزیکی: در برخی موارد، تست سنجش تراکم استخوان نیاز به استقرار در یک موقعیت خاص و یا انجام حرکات خاصی دارد. پس از راهنمایی پزشک، اطمینان حاصل کنید که آمادگی فیزیکی لازم را دارید.

اهمیت تست سنجش تراکم استخوان

تست سنجش تراکم استخوان یک ابزار قابل اعتماد و حیاتی در تشخیص زودهنگام اختلالات و بیماریهای استخوانی و پیشگیری از آن است. در ادامه چند منفعت اصلی این تست را مورد بررسی قرار می‌دهیم:

تشخیص زودهنگام اختلالات استخوانی: تشخیص زودهنگام اختلالات مانند پوکی استخوان می‌تواند از پیشرفت بیماریهای استخوانی و شکستگی آنها جلوگیری کند.

ارزیابی اثربخشی درمان: پس از شروع درمان، این آزمایش می‌تواند اثربخشی درمان را ارزیابی و تغییرات موجود در تراکم استخوان را گزارش کند.

ارزیابی ریسک شکستگی: بر اساس نتایج تست، می‌توان ریسک شکستگی استخوانی را برای فرد تخمین زد و برنامه‌های پیشگیری از بیماریهای استخوانی را اتخاذ کرد.

راهنمایی در تصمیم‌گیری در مورد درمان: تصمیمات در مورد استفاده از داروها و دیگر روش‌های درمانی می‌تواند بر اساس نتایج تست انجام شود.

کیفیت و دقت تست سنجش تراکم استخوان

کیفیت و دقت تست سنجش تراکم استخوان که به عنوان یکی از بهترین روش های تشخیص زودهنگام اختلالات و بیماریهای استخوانی است، بسیار مهم می باشد تا نتایج آن قابل اعتماد باشد. در اینجا چند نکته مهم در مورد کیفیت و دقت این تست را بررسی می‌کنیم:

دقت تست: تست سنجش تراکم استخوان، یکی از دقیق‌ترین روش‌ها برای اندازه‌گیری تراکم استخوان است، با دقت 1 تا 2 درصد.

تکرارپذیری: تست سنجش تراکم استخوان قابلیت تکرارپذیری بالایی دارد، که به اطمینان صحت نتایج کمک می‌کند.

آسیب کم: تست سنجش تراکم استخوان با استفاده از پرتوهای ایکس با دوز کمی از پرتو انجام می‌شود، که خطرات آن را به حداقل می‌رساند.

بهترین دستگاه تست سنجش تراکم استخوان

بین دستگاه‌های مختلف تست سنجش تراکم استخوان، DEXA (Dual-Energy X-ray Absorptiometry) به عنوان بهترین دستگاه با روش طلایی شناخته می‌شود. این روش از پرتو ایکس با دو انرژی مختلف برای اندازه‌گیری تراکم استخوان استفاده می‌کند.

چه عوارضی متوجه بیمار می شود؟

همانند بسیاری از روش‌های پزشکی، تست سنجش تراکم استخوان نیز ممکن است عوارضی داشته باشد، اما باید توجه داشت که این عوارض بسیار کم و نادر هستند و بیشتر مربوط به موارد خاص یا نادر است.

1. تماس با پرتو ایکس: تست DEXA با استفاده از پرتو ایکس انجام می‌شود. اگرچه دوز پرتو ایکس بسیار کم است و خطر عمده‌ای برای سلامتی وجود ندارد، اما باید توجه داشت که استفاده مکرر از این تست ممکن است در طولانی مدت برای برخی افراد مضر باشد.

2. استرس روانی: برخی افراد ممکن است به دلیل نتایج منفی یا مشکلات استخوانی که در اثر تست شناخته می‌شود، استرس روانی تجربه کنند. این امر می‌تواند تاثیر منفی بر کیفیت زندگی افراد داشته باشد.

3. عوارض جانبی مرتبط با داروهای مصرفی: در بعضی موارد، داروهایی که برای افزایش تراکم استخوان مصرف می‌شوند، می‌توانند عوارض جانبی ناخواسته داشته باشند. این عوارض می‌توانند شامل مشکلات گوارشی و دردهای عضلانی باشند.

در نهایت، قبل از انجام هر گونه تست یا درمان، بهتر است با پزشک خود در مورد عوارض ممکن و ریسک‌های مرتبط با آن مشورت کنید.

توصیه‌های پیشگیرانه و راه‌های کاهش عوارض

برای کاهش عوارض مرتبط با این تست، می‌توان از راه‌های زیر استفاده کرد:

1. استفاده از پوشش مناسب: در هنگام انجام تست DEXA به عنوان یکی از راه های تشخیص یکی از بیماریهای استخوانی، استفاده از پوشش مناسب برای محافظت از مناطق حساس بدن از پرتو ایکس پیشنهاد می‌شود.

2. مشاوره با پزشک: قبل از انجام تست مذکور، بهتر است با پزشک خود در مورد وضعیت سلامتی شما، داروهای مصرفی، و هرگونه ریسک مرتبط با تست مشورت کنید.

3. پیگیری دقیق نتایج: در صورتی که نتایج تست نرمال نباشد یا نتایجی از آن مشکوک به وجود آید، پیگیری‌های لازم و درمان مناسب توسط پزشک متخصص باید انجام شود تا از وضعیت استخوانی شما مراقبت شود.

بهترین مرکز تست سنجش تراکم استخوان

بهترین مرکز تست سنجش تراکم استخوان جهت تشخیص پوکی استخوان که یکی از مهم ترین بیماریهای استخوانی شناخته شده است، معمولاً مراکز تخصصی تصویربرداری پزشکی و بیمارستان‌های تخصصی استخوان مانند بخش‌های تصویربرداری تخصصی یا بخش‌های اندوکرینولوژی در بیمارستان‌ها هستند. انتخاب بهترین مرکز بستگی به کیفیت و دقت تجهیزات، تخصص و تجربه پزشکان، و کیفیت خدمات پس از فروش دارد.

نکاتی که باید برای انتخاب این مرکز در نظر گرفت :

1. تخصص و تجربه پزشکان: پزشکان با تخصص در زمینه استخوان و مفاصل یا اندوکرینولوژی که تخصص کاملی در تست سنجش تراکم استخوان دارند، به شما کمک می‌کنند تا نتایج دقیق‌تری بگیرید و توصیه‌های لازم را دریافت کنید.

2. کیفیت تجهیزات: از اینکه مرکز از تجهیزات مدرن و با کیفیت برای انجام تست استفاده می‌کند، اطمینان حاصل کنید. تجهیزات مدرن نه تنها دقت بالاتری دارند، بلکه فرآیند تست را تسریع می بخشند.

3. بازخوردهای قبلی: نظرات و تجربیات دیگران که قبلاً آزمایش سنجش تراکم استخوان را انجام داده‌اند، می‌تواند به شما در انتخاب مرکز مناسب کمک کند. بازخوردهای مثبت و منفی که از بیماران قبلی در مورد یک مرکز دریافت می‌کنید، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی کیفیت خدمات آن مرکز باشد.

4. مکان و قیمت: مکان مرکز نیز می‌تواند نقشی در انتخاب آن ایفا نماید. بهتر است مرکزی انتخاب شود که در محل مناسبی قرار دارد و قیمت‌های منصفانه‌ای ارائه می‌دهد.

با توجه به این نکات، می‌توانید مرکز مناسبی را برای انجام تست سنجش تراکم استخوان انتخاب کنید و با آرامش خاطر نتیجه‌ی دقیقی از وضعیت استخوان‌های خود بگیرید.

کلینیک رادیولوژی و سونوگرافی صادقیه به عنوان یکی از بهترین مراکز تست سنجش تراکم استخوان در غرب تهران با دارا بودن یکی ازبروزترین، مدرن ترین و مجهز ترین دستگاههای تست سنجش تراکم استخوان BMD    (holigic) به همراه مجموعه ای از پزشکان متخصص و با تجربه قادر به اسکن تمام بدن سنین مختلف از کودک تا بزرگسال می باشد.

نتیجه گیری

به طور کلی، هدف از تست سنجش تراکم استخوان این است که استخوان‌های شما نرمال هستند یا خیر. در صورتی که T-score شما کمتر از -2.5 باشد، به عنوان یکی از علائم پوکی استخوان که یکی از بیماریهای استخوانی است، در نظر گرفته می‌شود و نیاز به مداخله و درمان دارید. اما این تنها یکی از فاکتورها است و تصمیم‌گیری نهایی و درمان باید توسط یک پزشک متخصص انجام شود.

با توجه به این عوامل، تشخیص و پیشگیری از اختلالات استخوانی  از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، تست سنجش تراکم استخوان برای افرادی که در خطر این بیماری‌ها قرار دارند یا بر اساس توصیه پزشک، توصیه می‌شود.

فناوری نانو به کمک درمان پوکی استخوان می آید