کاهش تراکم استخوان در زنان و علل مهم آن
مقدمه
تراکم استخوان یکی از عوامل مهم در سلامت استخوان است و کاهش آن میتواند به مشکلات جدی در زنان منجر شود. کاهش تراکم استخوان میتواند به علل مختلف باشد. در این مقاله، به 15 علت مهم کاهش تراکم استخوان در زنان می‌پردازیم تا شناخت دقیق‌تری از این مسئله پیدا کنیم و راه‌های پیشگیری و مدیریت آن که منجر به سلامت استخوان می گردد را مورد بررسی قرار دهیم. اما در ابتدا بهتر است با واژه ی کاهش تراکم استخوان بیشتر آشنا شویم سپس به علل مهم آن بپردازیم.
کاهش تراکم استخوان چیست؟
کاهش تراکم استخوان یعنی کاهش مقدار مواد معدنی در استخوان‌ها، که میتواند به شکستگی‌های متعدد و درد‌های استخوانی منجر شود. این مشکل به ویژه در زنان پس از یائسگی شایع‌تر است و عوامل متعددی میتواند در آن نقش داشته باشند.
علل کاهش تراکم استخوان
عوامل مختلفی می‌توانند به کاهش دانسیته استخوان در زنان و در نهایت تهدید سلامت استخوان منجر شوند، از جمله:
1 – یائسگی
یائسگی یکی از مراحل طبیعی زندگی زنان است که میتواند به کاهش دانسیته استخوان منجر شود. این امر در نتیجه ی کاهش سطح استروژن که یک هورمون انسانی است، اتفاق می افتد.
کاهش سطح استروژن در زنان میتواند به کاهش تراکم استخوان منجر شود زیرا استروژن نقش مهم در حفظ تراکم استخوان دارد. استروژن باعث افزایش فعالیت سلول‌های استخوان ساز (استئوپلاست و کاهش فعالیت سلول‌های استخوان‌تخریب‌کننده (استئوکلاست)می‌شود. وقتی سطح استروژن کاهش می‌یابد، تعادل بین این دو فرآیند مختل می‌شود و ممکن است به کاهش تراکم استخوان منجر شود، که به عملیاتی مانند اختلالات استخوانی و اوستئوپروز (کاهش تراکم استخوان) ختم خواهد شد.
استخوان‌ها در حالت طبیعی مانند یک بانک استخوانی عمل می‌کنند. سلول‌های استخوان‌زایی(استروبلاست‌ها) و سلول‌های استخوان‌تخریب‌کننده (استروکلاست‌ها) به صورت متوازن فعالیت می‌کنند تا تراکم استخوان حفظ شود.در نتیجه، حفظ سطح استروژن به ویژه در دوران یائسگی و اطلاع از عوامل خطر کاهش دانسیته استخوان و اقدام به پیشگیری از آن از اهمیت بالایی برخوردار است. عواملی چون تغذیه مناسب، ورزش منظم، مصرف ویتامین D و کلسیم، و در صورت لزوم مصرف هورمون‌های جایگزین میتواند خطر کاهش تراکم استخوان را به حداقل برساند.
2 – کمبود ویتامین د
کمبود ویتامین د نقش مهمی در افت تراکم استخوان دارد. کمبود این ویتامین میتواند به شدت بر سلامت استخوان‌ها تأثیر بگذارد. ویتامین د نقش مهمی در جذب کلسیم از روده‌ها دارد. وقتی این ویتامین به میزان کافی در بدن وجود نداشته باشد، جذب کلسیم از روده‌ها کاهش می‌یابد، که باعث کاهش سطح کلسیم و فسفر در استخوان‌ها می‌شود. کلسیم و فسفر دو ماده اصلی هستند که استخوان‌ها را ساخته و قوی نگه می‌دارند.
این کاهش در جذب کلسیم باعث کم شدن تراکم استخوان می‌شود، که به اصطلاح “استئوپروز” یا “استئوپنی” و یا پوکی استخوان نامیده می‌شود. تراکم استخوان کاهش یافته(پوکی استخوان)، استخوان‌ها را ضعیف و شکننده می‌کند و خطر ابتلا به شکستگی‌های استخوانی را افزایش می‌دهد، به خصوص در زنان در دوران یائسگی که خود به تنهایی نیز با کاهش دانسیته استخوان مواجه هستند.
در موارد کمبود ویتامین د شدید، ممکن است بیماری “کمبود ویتامین د ریکتیو” یا “استئومالاسی” رخ دهد که در آن استخوان‌ها به طور قابل توجهی ضعیف می‌شوند و شکستگی راحت‌تری اتفاق می افتد. برای جلوگیری از این وضعیت، مصرف مناسب ویتامین د و کلسیم، به ویژه در زنان در دوران یائسگی و افراد با ریسک بالای کمبود ویتامین د، بسیار حیاتی است.
3 – کورتیکواستروئیدها
مصرف بلند مدت کورتیکواستروئیدها میتواند به ضعف تراکم استخوان در زنان منجر شود.کورتیکوآستروئیدها یک نوع دارو هستند که برای کنترل التهاب و پیشگیری از واکنش‌های ایمنی بدن استفاده می‌شوند. این داروها اثرات جانبی مختلفی دارند که یکی از مهم‌ترین آنها کاهش تراکم استخوان است.
استخوان‌ها به طور طبیعی توسط سلول‌های استخوانی ساخته می‌شوند و از طریق سلول‌های استخوان‌تخریب‌کننده (استئوکلاست)تخریب می‌شوند. کورتیکوآستروئیدها می‌توانند این تعادل را تغییر دهند و فعالیت سلول‌های استخوان‌تخریب‌کننده (استئوکلاست) را افزایش دهند.
یکی دیگر از عوامل کاهش دانسیته استخوان در زنان استفاده‌کننده از کورتیکوآستروئیدها، کاهش جذب کلسیم است. این داروها می‌توانند باعث کاهش جذب کلسیم از روده‌ها شوند که منجر به پوکی استخوان می‌شود. علاوه بر این، کورتیکوآستروئیدها با کاهش تولید استروئیدهای طبیعی توسط بدن نیز می‌توانند تراکم استخوان را کاهش دهند.
در نتیجه، افزایش ریسک کمردرد، شکستگی استخوان، و اختلالات در ساختار استخوانی از جمله عوارض جانبی معمول استفاده از کورتیکوآستروئیدها در زنان است. بنابراین، اگر استفاده از این داروها ضروری است، مشاوره با پزشک برای انجام آزمون‌های تراکم استخوان و راه‌های پیشگیری از پوکی استخوان بسیار حیاتی است.
4 – هورمون‌ها و نقش آن در کاهش تراکم استخوان
هورمون‌ها نقش مهمی در تنظیم تراکم استخوان دارند.
استروژن: استروژن یک هورمون انسانی است که در تقویت استخوان‌ها نقش دارد. کاهش سطح استروژن، به ویژه در دوران یائسگی، میتواند به پوکی استخوان در زنان منجر شود.
هورمون پاراتیروئید(PTH): این هورمون در تنظیم مقدار کلسیم و فسفر در خون نقش دارد و میتواند به تقویت استخوان‌ها و در نهایت تراکم آنها کمک نماید.
5 – فعالیت بدنی ناکافی
کمبود فعالیت بدنی و کاهش تحمل استخوان‌ها نیز میتواند به کاهش دانسیته استخوان منجر شود.
6 – رژیم غذایی و تاثیر آن بر تراکم استخوان در زنان
رژیم غذایی غنی از منابع کلسیم، ویتامین D، پروتئین، منیزیم و فسفر میتواند تاثیر بسزایی در افزایش تراکم استخوان داشته باشد. منابع کلسیمی مانند شیر و فرآورده‌های لبنی، سبزیجات سبز تیره مانند کلم، بروکلی و اسفناج، ماهی‌های چرب مانند ماهی قزل آلا و مواد غذایی حاوی ویتامین D مانند تخم‌مرغ، ماهی‌ها و محصولات غنی شده با ویتامین D می‌توانند به تقویت استخوان‌ها کمک کنند.
همچنین، منیزیم و فسفر نیز نقش مهمی در سلامت استخوان‌ها دارند. منیزیم در مواد غذایی مانند بادام، تخمه کدو و کنجد یافت می‌شود و مصرف آن به تقویت استخوان‌ها کمک می‌کند. همچنین، فسفر درمواد غذایی مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ، و محصولات لبنی یافت می‌شود و نقش مهمی در ساختار استخوان‌ها دارد.
7 – تاثیر استرس و عوامل روانی بر سلامت استخوان
عوامل استرس زا و روانی می‌توانند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر سلامت استخوان‌ها تأثیر بگذارند.
وقتی یک فرد تحت استرس قرار می‌گیرد، سطوح هورمون کورتیزول در بدن افزایش می‌یابد. این هورمون میتواند باعث کاهش جذب کلسیم از روده ودر نتیجه پوکی استخوان شود. به طور مشخص، کورتیزول باعث کاهش فعالیت سلول‌های ساخت استخوان (استئوبلاست‌ها) و افزایش فعالیت سلول‌های تخریب استخوان (استئوکلاست‌ها) می‌شود.
عوامل روانی نیز می‌توانند به دلیل تغییرات در رفتار‌های غذایی و سطوح فعالیت بدنی، تأثیر منفی بر تراکم استخوان داشته باشند. فردی که تحت استرس روانی است، ممکن است به دلیل تغذیه نامتعادل از فقدان مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین د رنج ببرد. همچنین، استرس میتواند باعث شود فرد کمتر به ورزش و فعالیت بدنی بپردازد، که این نیز منجر به کاهش تراکم استخوان می‌شود.
در نتیجه، برای پیشگیری از افت تراکم استخوان در بانوان، مدیریت و کنترل استرس، روش‌های روان‌درمانی، تغذیه مناسب با کلسیم و ویتامین د، منیزیم و فسفر و افزایش فعالیت بدنی توصیه می‌شود.
8 – عوامل ژنتیکی و تأثیر آنها بر کاهش دانسیته استخوان در زنان
تراکم استخوان یکی از نشانه‌های اساسی سلامت استخوان است که میتواند توسط عوامل مختلف مانند عوامل ژنتیکی تحت تأثیر قرار گیرد. پوکی استخوان در زنان میتواند به دلیل وراثت، ژنتیک، و عوامل مرتبط با سلامت استخوان رخ دهد. در ادامه به بررسی عوامل ژنتیکی و تأثیر آنها بر کاهش تراکم استخوان در زنان می‌پردازیم.
ژنتیک یکی از عوامل مهم در تعیین تراکم استخوان است. مطالعات نشان داده‌اند که وجود یک سابقه ی خانوادگی از بیماریهای استخوانی میتواند خطر کاهش دانسیته استخوان را افزایش دهد. ژن‌هایی که نقش در متابولیسم کلسیم، هورمون‌ها، و ساختار استخوان دارند، می‌توانند تأثیرگذار باشند. به عنوان مثال، وراثت عواملی که باعث کاهش جذب کلسیم از روده یا افزایش تجزیه استخوان می‌شوند، میتواند به پوکی استخوان منجر شود.
زنان به‌ویژه در دوران یائسگی، بیشتر از مردان در معرض کاهش تراکم استخوان هستند. عوامل ژنتیکی می‌توانند این تفاوت را افزایش دهند.ژن‌هایی که باعث کاهش فعالیت سلول‌های ساخت استخوان (استئوبلاست‌ها) یا افزایش فعالیت سلول‌های تخریب استخوان (استئوکلاست‌ها) می‌شوند میتواند تحت تاثیر وراثت بوده و در نتیجه
افت تراکم استخوان را در زنان ایجاد نماید.
9 – تأثیر بارداری بر پوکی استخوان در زنان
بارداری یکی از دورانی است که زنان با تغییرات شدیدی در سطوح هورمونی مواجه می‌شوند. افزایش ترشح هورمون‌های اِستروژن و پروژسترون در این دوران میتواند باعث پوکی استخوان و درعین حال باعث افزایش فعالیت استخوان‌سازی استئوبلاست‌ها شود. این هورمون‌ها باعث کاهش جذب کلسیم از روده و افزایش تغییرات در بافت استخوان می‌شوند، که در نتیجه میتواند منجر به کاهش تراکم استخوان گردد.
با این حال، این هورمون نقش مهمی در حفظ اندام بارداری و پایداری امبولیک در دوران بارداری دارد. پروژسترون باعث رخ دادن تغییراتی در اندومتریوم و حفظ بارداری می‌شود. این هورمون همچنین تأثیرات مثبتی بر سلامت استخوان‌ها در دوران بارداری دارد، اما افزایش آن در مواردی غیر از دوران بارداری میتواند به کاهش تراکم استخوان منجر شود.
10- تأثیر دیابت بر کاهش تراکم استخوان در زنان
دیابت میتواند به دلیل افزایش سطوح گلوکز در خون و افزایش تولید انسولین تأثیر منفی بر تراکم استخوان داشته باشد. افزایش سطح گلوکز در خون باعث افزایش آسیب استخوانی و کاهش استئوبلاست ها می‌شود. همچنین، دیابت میتواند باعث کاهش جذب کلسیم از روده‌ها شود، که در نتیجه میتواند منجر به پوکی استخوان شود.
11 – تأثیر بیماریهای متابولیکی بر کاهش تراکم استخوان
بیماریهای متابولیکی مانند هایپرتیروئیدیسم و سیروز کبد نیز می‌توانند به کاهش تراکم استخوان منجرشوند در هایپرتیروئیدیسم، تولید اکسیتوسین بیش از حد باعث افزایش صدمه به سلامتی استخوان می‌شود.
در سیروز کبد، جذب و استفاده از ویتامین‌ها و مواد معدنی مانند ویتامین د و کلسیم کاهش می‌یابد که میتواند کاهش تراکم استخوان را به همراه داشته باشد.
12 – تأثیر بیماریهای گوارشی بر کاهش تراکم استخوان در زنان
سلیاک
سلیاک یک بیماری خودایمنی است که منجر به آسیب روده در پاسخ به مصرف گلوتن می‌شود. این بیماری میتواند به کاهش جذب کلسیم و دیگر مواد معدنی منجر شده و در نتیجه کاهش دانسیته استخوان را ایجاد کند.
اسهال مزمن
اسهال مزمن و موارد تهوع و استفراغ می‌توانند باعث اختلال در جذب مواد معدنی و ویتامین‌ها شوند. این تغییرات می‌توانند به کاهش دانسیته استخوان منجر شوند.
13 – تأثیر سیگار، الکل و مواد مخدر بر کاهش تراکم استخوان در زنان
مصرف زیاد الکل، سیگار (به دلیل وجود ترکیباتی چون نیکوتین، مونو اکسید کربن، هیدروکربن، تیوسینات‌ها) و مواد مخدرمانند هروئین و کوکائین میتواند به کاهش تراکم استخوان را به همراه داشته باشد. این مواد باعث کاهش جذب کلسیم و ویتامین د از روده ها وهم چنین کاهش سطوح هورمون‌های اِستروژن و تستوسترون در بدن می گردد که در نتیجه میتواند باعث صدمه به استخوان گردد و پوکی استخوان اتفاق بیفتد.
14 – تأثیر غدد درون‌ریز بر کاهش تراکم استخوان در زنان
تأثیرکم کاری تیروئید(هیپوتیروئیدیسم Hypothyroidism) و پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم Hyperthyroidism )یک اختلال در کارکرد غده تیروئید است که می تواتند به نوبه ی خود استخوان ها را تحت تاثیر قرار دهد.
کاهش و افزایش فعالیت تیروئید باعث کاهش فعالیت سلول‌های استخوانی می‌شود، که این موضوع نیز میتواند به کاهش تراکم استخوان منتهی گردد.
15 – تأثیر هیپرکلسمی
هیپرکلسمی نیزیک حالت افزایش سطح کلسیم خون است که میتواند به این عارضه ی مهم کمک نماید.
پس نتیجه میگیریم غدد درون‌ریز با تأثیر بر تعادل هورمونی بدن می‌توانند به دلیل تغییرات هورمونی کاهش جذب کلسیم و ویتامین‌ها، و تغییرات متابولیکی تأثیرات منفی برکم شدن تراکم استخوان در زنان داشته باشند.
مرکز تعیین میزان تراکم استخوان در زنان
در این مقاله به بررسی عوامل مهم کاهش تراکم استخوان در زنان پرداختیم. همانطورکه گفته شد زنان از سن یائسگی به بعد بیشتر در معرض پوکی استخوان قرار میگیرند. پس بهتر است قبل از ابتلا به این معضل جسمی و آسیب های ناشی از آن چون شکستگی ناحیه ی کمر، لگن و ران به بررسی آن بپردازند.
یکی از راه های تشخیص میزان تراکم استخوان، سنجش تراکم آن است.
مرکز تصویربرداری صادقیه یکی از مجهزترین و بروز ترین مراکز سنجش تراکم استخوان
در غرب تهران می باشد. شما می توانید با تعیین وقت قبلی و با استفاده از تخصص پزشکان و
کادر مجرب این مرکز از میزان تراکم استخوان اندام خود اطلاع کسب نمائید.
شماره تماس جهت هماهنگی و نوبت دهی: 33- 22 – 44046611 021
نتیجه گیری
تراکم استخوان یکی از موضوعات اساسی سلامتی زنان است که میتواند توسط عواملی چون ژنتیک، بارداری، بیماریهای متابولیکی مثل دیابت، برخی از بیماریهای گوارشی، عدم تعادل در فعالیت غدددرون ریز و …. به مخاطره بیفتد. عدم توازن و تعادل در هر یک از عوامل فوق میتواند منجر به کاهش تراکم استخوان در زنان گردد. برای پیشگیری از این آسیب شناخت و مدیریت هر یک ازعوامل و استفاده از روش‌های پیشگیری مانند مصرف مناسب کلسیم و ویتامین د و حتی گاهی هورمون‌درمانی و مصرف داروهایی مانند بیس فسفونات‌ها، دنوزوماب و داروهای استخوان‌ساز تحت نظر پزشک مربوطه امری بسیار حیاتی است.
جهت آشنایی بیشتر با پوکی استخوان و مطالعه ی مطالبی چون ساختاراستخوان، انواع سلول های استخوانی، عوامل پوکی استخوان،داروهای درمان پوکی استخوان و رژیم مناسب برای درمان آن می توانید با کلیک بر لینک زیر ویدئوی مربوط به آن را مشاهده نمائید.
دیدگاهتان را بنویسید